Challenge test in cosmetica: wat moet je weten (2024)

Waarom moet de houdbaarheid van cosmetica getest worden?

Cosmetica moet veilig zijn in gebruik. Vaak is dit niet eenmalig, maar voor langere tijd. Je wilt toch niet dat een body lotion na 2x gebruiken al bederft? Daarom is het belangrijk dat een product lang houdbaar is, en beschermd blijft tegen invloeden van buitenaf.

Deze houdbaarheid bestaat uit 2 onderdelen: de chemische houdbaarheid en de microbiële houdbaarheid. De chemische houdbaarheid wordt getest door middel van stabiliteits- en compatibiliteitstesten. De microbiële houdbaarheid wordt getest door een challenge test.

Alex van der Burgh, SkinConsult CEO, over houdbaarheidstesten voor cosmetica

Wat is een challenge test voor cosmetica?

Een challenge test is dus bedoeld om de microbiële houdbaarheid van een product te checken. Maar wat zegt dat nou eigenlijk?

Veel cosmetische producten zijn aantrekkelijk voor bacteriën en schimmels om in te groeien. Het product gaat daardoor rotten (de Engelse term hiervoor is “microbial attack”). Niet heel fris, dus het product moet goed geconserveerd worden om dit te voorkomen.

Er zijn verschillende conserveermiddelen toegestaan voor het gebruik in cosmetica. Ze zijn geen wondermiddel, maar werken vaak goed tegen óf schimmels, óf bacteriën, of zelfs maar tegen een specifieke groep hiervan. Daarom wordt vaak een combinatie van conserveerstoffen gebruikt.

Een productontwikkelaar of een fabriek wil vervolgens testen of deze combinatie inderdaad werkt tegen schimmels én bacteriën.

Deze test heet een challenge test, omdat het conserveringssysteem uitgedaagd (“challenged”) wordt door aan het product expres superveel bacteriën en schimmels toe te voegen.

Wanneer het product een challenge test met succes doorstaat, is de kans groot dat het product tegen nagenoeg alle bacteriën en schimmels bestand is, en dus lang houdbaar is.

Wanneer is een challenge test nodig?

Het is dus zeer belangrijk om ervoor te zorgen dat een product niet kan rotten of beschimmelen. Toch hebben niet alle producten een challenge test nodig.

Allereerst hebben bacteriën en schimmels water nodig om te leven en te groeien. Producten zonder water zijn daarom minder vatbaar voor microbiële groei. Denk hierbij aan make-up poeders of aan dry shampoo.

Heel technisch komt dit door de lage wateractiviteit, waarbij er niet genoeg watermoleculen beschikbaar zijn voor de bacterie of schimmel om op te kunnen leven. Een lage wateractiviteit is ook de reden waarom gedroogd fruit, pindakaas en honing vrijwel niet kunnen bederven.

Producten die van zichzelf al bestand zijn tegen bacteriën en schimmels, hebben vaak geen challenge test nodig. Een voorbeeld is een zeepblok met een hele hoge pH, waardoor bacteriën en schimmels doodgaan (dat is waarom zeep werkt als zeep) of een facial peeling met een hele lage pH.

Ook andere producten die geen water bevatten maar op oliebasis zijn, hebben geen challenge test nodig. Denk dan aan een massage olie of een olie voor na het douchen.

Ook kunnen bepaalde ingrediënten ervoor zorgen dat bacteriën en schimmels niet kunnen groeien.

Neem bijvoorbeeld producten met een hoge alcoholconcentratie (>20% alcohol) zoals parfums, ammoniak of monoethanolamine-bevattende haarverfen, polaire organische oplosmiddelen (ethyl acetate, butyl acetate in nagellak) en ga zo maar door.

Naast het product en de ingrediënten is ook het productieproces en het verpakkingsmateriaal van invloed op of een challenge test nodig is.

Als een mengsel voor langer dan 10 minuten op 65 graden Celsius wordt verhit bij het produceren / afvullen in de verpakking, dan worden nagenoeg alle bacteriën en schimmels hierin gedood. Dit is net zoals het pasteuriseren van melk, waarbij het verhitten ervoor zorgt dat de melk langer houdbaar blijft.

Als een verpakking wordt gebruikt die afgesloten blijft, zoals een spuitbus onder druk, dan is de kans klein dat er bacteriën en schimmels tijdens het productgebruik in de spuitbus kunnen komen.

Terwijl een potje crème waar je met je vingers in zit, juist een grote kans heeft op besmetting.

Stappenplan om te bepalen of een challenge test nodig is voor jouw cosmetica

Het stappenplan wat je kan gebruiken om te bepalen of een product een challenge test nodig heeft:

1. Check de hoeveelheid water / wateractiviteit van het product
2. Meet de pH van het product
3. Zitten er specifieke grondstoffen in die zorgen voor een anti-microbiële omgeving?
4. Wat is de productie methode, en zitten er verhitting stappen in?
5. Hoe goed beschermt de verpakking het product tegen microben?

Hoe wordt de challenge test uitgevoerd?

Er zijn verschillende protocollen om een challenge test uit te voeren. Sommige protocollen zijn gemaakt door internationale communities (ISO standaarden, Pharmacopeiae,…), terwijl andere protocollen door bedrijven zijn opgesteld (vaak door leveranciers van conserveermiddelen).

Deze protocollen verschillen van elkaar, waardoor niet alle protocollen worden geaccepteerd voor cosmetica op de EU markt. Zo is de EP (Europese Pharmacopeia) een methode die in de EU wordt geaccepteerd, terwijl dit niet per sé geldt voor een methode die ontwikkeld is buiten de EU.

Check dit dus voor de zekerheid bij een microbieel lab of een safety assessor zodat je zeker weet dat je een goede methode gebruikt voor de challenge test.

Microorganismen die normaliter worden gebruikt voor challenge testen zijn meestal 3 bacteriën (Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa) en 2 schimmels (Candida albicans and Aspergillus brasiliensis).

Hoe lang duurt een challenge test voor cosmetica?

Er zijn dus verschillende protocollen voor het doen van een challenge test. Toch kennen de meeste methodes dezelfde tijdslijnen.

Een product wordt op dag 0 ingezet voor challenge test, waarbij het product over verschillende test-platen wordt verdeeld en per plaat een andere bacterie of schimmel wordt toegevoegd.

Elke zoveel tijd (bv. na 6 uur, en na dag 1, 7, 14, 28) wordt een meting gedaan op elke plaat om te kijken hoeveel bacteriën en schimmels er op dat moment op zitten. De meeste methodes duren 28 dagen, maar toch heb je niet meteen op dag 28 resultaat.

Dat komt doordat bacteriën en schimmels nog even tijd nodig hebben om op te groeien voordat ze geteld kunnen worden. Bacteriën groeien iets sneller, schimmels iets langzamer.

En er moet natuurlijk ook een rapport van gemaakt worden en ondertekend door een microbioloog. Het is daarom handig om rekening te houden met 40 dagen.

Hoeveel kost zo’n challenge test ongeveer?

Er zijn dus meerdere methodes beschikbaar voor het doen van een challenge test. Sommige methodes zijn strenger of uitgebreider met meer meetpunten of meerdere microben. Hierdoor zitten er best wel veel verschillen in tarieven bij diverse microbiologische laboratoria.

Ook kan het nodig zijn om naast de standaard gebruikte bacteriën en schimmels misschien nog enkele andere microben te testen. De prijzen die wij meestal tegenkomen liggen meestal ergens tussen de 150 en 300 euro voor een challenge test.

Soms komen we een hoger tarief tegen, maar dit is dan vaak van een laboratorium dat zich specialiseert in het challenge testen van medische hulpmiddelen – een klasse producten die natuurlijk strenger beoordeeld moeten worden.

Het belang van cosmetica testen op veiligheid

Cosmetische producten moeten veilig zijn gedurende hun hele gebruik. Een belangrijk onderdeel hiervan is dat het product niet gaat schimmelen of rotten.

Sommige producten zijn door hun producteigenschappen (weinig water, extreme pH, specifieke ingrediënten, productie methode, verpakking) niet vatbaar voor microben.

Producten die wél kunnen bederven, kunnen worden beschermd door het toevoegen van conserveringsmiddelen. Een challenge test wordt gedaan om te testen of het toevoegen van deze conserveringsmiddelen een goede en adequate bescherming biedt.