Stabiliteitstesten in cosmetica: wat moet je weten (2024)

Het testen van de houdbaarheid van cosmetica is belangrijk en verplicht

Het is essentieel dat cosmetica veilig is in gebruik. Niet alleen net na het openen van een nieuwe verpakking, maar ook na een week, maand of zelfs een jaar. Net zoals bij eten, wordt dit de houdbaarheid genoemd.

Het is verplicht om de houdbaarheid van cosmetica te bepalen vóór het product verkocht mag worden (want, de houdbaarheid moet op het etiket vermeld worden).

De houdbaarheid van het product wordt met een aantal verschillende testen uitgevoerd, namelijk stabiliteitstesten, compatibiliteitstesten (= stabiliteit in de eindverpakking) en microbiële challenge testen.

Alex van der Burgh, SkinConsult CEO, over houdbaarheidstesten voor cosmetica

Waarom zijn stabiliteitstesten belangrijk voor de houdbaarheid van cosmetica?

Cosmetische producten zijn stoffen of mengsels van stoffen die lange tijd gebruikt kunnen worden door consumenten. Gedurende het hele gebruik moeten deze producten stabiel zijn. Het laatste wat je wilt, is dat het product halverwege gaat verkleuren of schiften.

Niet alleen omdat dit er minder aantrekkelijk uitziet, maar ook omdat dit veiligheidsrisico’s kan opleveren voor de consument. Een zonnebrand product dat instabiel is, kan ervoor zorgen dat je minder UV-filter opsmeert dan je denkt, waardoor je sneller verbrandt.

De verschillende soorten stabiliteitstesten

Stabiliteitstesten worden dus gedaan om te testen hoe lang een product houdbaar is. De meest ideale test is om het product net zo lang te testen als de houdbaarheidsdatum op het etiket.

Dit kan bijvoorbeeld 2 jaar zijn, en dit noemen we real-time testen. Met zo’n 2 jaar durende test weet je dus of het product 2 jaar houdbaar is.

Klinkt leuk, maar dat betekent dus dat het product pas ná 2 jaar testen op de markt mag komen (want: eerst goed door een test komen, dan pas verkopen).

Als je erbij stil staat dat een product gemiddeld 3 jaar op de markt blijft (en daarna herformuleerd wordt, of vervangen door een nieuwe versie), zou dat betekenen dat je bijna net zo lang zit te wachten op de testresultaten, als dat je het product aan het verkopen bent!

Een beter manier om houdbaarheidsdatum cosmetica te testen

Om dat probleem op te lossen heeft de cosmetica industrie een betere testmethode opgesteld. Dit is op basis van het werk van de Zweedse scheikundige Svante Arrhenius.

Hij had uitgevonden dat moleculen (dus ook de stoffen in cosmetische producten) met een bepaalde frequentie trillen. Als de temperatuur werd verhoogd, dan gaan de moleculen sneller trillen.

Zo kan je dus met een hogere temperatuur meer molecuul-trillingen in dezelfde tijdsperiode krijgen, waardoor je een voorspelling kan doen van hoe snel deze moleculen zouden trillen als ze op kamertemperatuur waren gebleven.

Allemaal heel technisch, maar een fantastische oplossing voor het testen van cosmetische producten. Door de temperatuur te verhogen, kan de testtijd worden verkort van jaren naar maanden.

Een test bij hogere temperatuur wordt ook wel een versnelde stabiliteitstest genoemd (EN: accelerated stability test), omdat de houdbaarheid van een product door de hogere temperaturen versneld wordt afgespeeld. 

Stabiliteitstesten op verschillende temperaturen

Vaak worden hierbij verschillende temperaturen getest. Want: hoe hoger de temperatuur, des te sneller heb je resultaten, maar de temperatuur kan ook té hoog worden.

Net zoals bij het bakken van een eitje kan een cosmetisch product kapot koken door de hoge temperatuur. Dat zegt dan niets over de houdbaarheid van het product, omdat het enkel door de temperatuur komt.

Of een deo-stick, waarbij het product smelt door de hoge temperatuur. Het in parallel testen op een paar verschillende temperaturen zorgt er dus voor dat je zo snel, maar ook zo realistisch mogelijk resultaten krijgt uit de stabiliteitstest.

Daarnaast is het natuurlijk ook handig om real-time te blijven testen zodat je ook hier informatie over krijgt.

Verdere technieken voor nóg sneller uitgevoerde testen

Het gebruiken van verschillende temperaturen voor een versnelde stabiliteitstest is dus een manier om sneller te checken of een product stabiel is.

Er zijn ook andere technieken die gebruikt kunnen worden om vrij snel al een beeld te krijgen of een product formule instabiel is. Dit zijn testen die nog sneller kunnen worden uitgevoerd.

Deze testen geven vaak een grover beeld en zijn hiermee minder handig om aan te tonen hoe lang een product stabiel blijft. Waar deze testen wél een goed antwoord op geven, is of een product tegen de ergste stress bestand is.

Zie het dus meer als een eerste test waarbij de producten die hierin al afgekeurd worden, niet door de 3-6 maanden stabiliteitstest hoeven te gaan.

Voorbeelden van deze supersnelle testen zijn

• Centrifuge testen voor crèmes
• Temperatuur stresstesten
• Mechanische stresstesten

Centrifuge testen voor cosmetica van een half uur

Bij centrifuge testen worden crèmes verhit en voor een half uur gecentrifugeerd op 3000 toeren per minuut. Als een crème instabiel is, dan vormen er oliedruppeltjes op het oppervlak.

Dit heet in het Engels ‘creaming’. De bedoeling is dus dat een stabiele crème niet gaat ‘creamen’. De test is maar een half uur, en is dus perfect als eerste test van een emulsie zoals een crème.

Temperatuur stresstesten of ‘cycle’ testen

Temperatuur stresstesten worden ook wel ‘cycle’ testen genoemd, omdat de temperatuur elke 24 uur wordt gewisseld tussen warm (25 graden C) en koud (-10 graden C).

Als je ooit in de sauna bent geweest, dan weet je dat dit best pittig kan zijn, voor cosmetica geldt hetzelfde. Mocht een product hier heelhuids doorheen komen, dan is het vrij zeker dat het product superstabiel is.

Het mooie is dat deze test ook een goede nabootsing is van het transport, waarbij producten ook steeds aan andere temperaturen blootgesteld kunnen worden.

Mechanische stresstesten op tril- of rolplaten

Mechanische stresstesten zijn testen waarbij producten flink door elkaar geschud worden, om te zien of ze ook het fysieke aspect van het transport aankunnen.

Dat betekent niet dat een laboratorium aan het jongleren is met producten, dit wordt namelijk op een trilplaat of rolplaat uitgevoerd.

Niet aan te raden: je eigen stabiliteitstest uitvoeren

Veel van deze methodes zijn dus gericht op een eerste check van de stabiliteit van een product.

Zeker vroeger hadden oldschool productontwikkelaars bij fabrieken hier ook al een leuk trucje op gevonden: door een paar producten in de auto te leggen, ermee rond te rijden, en in de hete zon te laten staan, was dit een perfecte combinatie voor het testen van de eerste samples!

Tegenwoordig gaat het allemaal veel moderner in het laboratorium natuurlijk, maar leuk om te weten dat je zo ook een eigen stabiliteitstest kan uitvoeren.

Hoe ziet zo’n professionele stabiliteitstest voor cosmetica eruit?

Vaak worden stabiliteitstesten in glas gedaan. Dit is omdat glas inert is en het dus met (bijna) niets kan reageren. Als het product instabiel is, dan weet je dat het aan de formule ligt.

Tegelijkertijd wordt het product ook in de eindverpakking getest. Is het product wél stabiel in glas, maar niet in de eindverpakking, dan weet je dat het probleem bij de verpakking ligt.

Het is niet verplicht om in glas te testen, maar kan wel nuttig zijn wanneer er weinig ervaring is met de stabiliteit van de formule of met de verpakking.

Testen in de eindverpakking: een compatibiliteitstest

Een stabiliteitstest in de eindverpakking wordt ook wel een compatibiliteitstest (EN: compatibility test) genoemd, omdat hierin wordt gekeken of de verpakking en de formula compatible met elkaar zijn.

Want het lekken van een product uit de verpakking, het migreren van stoffen vanuit de verpakking naar het product, het verkleuren van het product doordat er lucht door de verpakking heen komt…

Je wilt zeker weten dat het product goed houdbaar is in de eindverpakking vóór het product in de winkel ligt.

Lang houdbare cosmetica is veilige cosmetica

Cosmetica moet lang houdbaar zijn. Twee van de belangrijkste testen voor houdbaarheid zijn de stabiliteit van de productformule, en de compatibiliteit van de formule met de verpakking.

Deze kunnen op verschillende manieren worden uitgevoerd, waarbij een versnelde houdbaarheidstest van 2-4 maanden de meest gebruikte methode is.